شناسایی ABI کاذب از طریق تحلیل امواج ضربانی: راهکار عملی و دقیق در غربالگری بیماری شریانی محیطی (PAD)
اندازه‌گیری شاخص مچ پا به بازو (ABI) یکی از رایج‌ترین و ساده‌ترین روش‌های غربالگری بیماری شریانی محیطی (PAD) است. با این حال، در برخی شرایط، مانند کلسیفیکاسیون مدیایی (مدیوسکلروزیس)، شریان‌های اندام تحتانی غیرقابل فشرده‌سازی می‌شوند و مقدار ABI به‌صورت کاذب بالا یا نرمال گزارش می‌شود، در حالی که بیمار دچار انسداد عروقی شدید است.
در چنین شرایطی، تکیه بر عدد ABI به‌تنهایی می‌تواند باعث عدم تشخیص بیماری شود. اما راهکار کاملاً علمی و دقیق برای غلبه بر این مشکل وجود دارد: تحلیل شکل امواج ضربانی.
چگونه شکل موج ضربان ABI کاذب را افشا می‌کند؟
حتی اگر مقدار ABI نرمال گزارش شود، شکل موج می‌تواند اطلاعات بسیار مهمی درباره سلامت واقعی شریان‌ها بدهد. امواج نرمال (لیمویی) دارای قله‌ی سیستولی تیز، notch واضح و بازگشت منظم در دیاستول هستند. در مقابل، امواج صاف (Flat) یا با قله پهن، بدون notch یا با بازگشت ضعیف، نشان‌دهنده‌ی اختلال شدید در عملکرد دیواره عروقی هستند، حتی اگر عدد ABI فریب‌دهنده باشد.
مقایسه انواع شکل موج و تفسیر بالینی
| نوع موج | ویژگی‌های فیزیولوژیک | تفسیر بالینی |
|---|---|---|
| لیمویی (نرمال) | افزایش سریع، notch مشخص، قله تیز، بازگشت منظم | عروق سالم، ABI قابل اعتماد |
| Flat | فاقد notch، شکل صاف، بدون قله سیستول | کلسیفیکاسیون یا انسداد شدید، احتمال ABI کاذب |
| Type A | دو قله (سیستول و موج بازتابی) | عروق سالم و انعطاف‌پذیر |
| Type D | قله پهن، بدون notch، بازگشت ضعیف | آترواسکلروز شدید یا دیابت پیشرفته |
نمونه تصویری شکل امواج ضربانی
چه زمانی از TBI و سونوگرافی استفاده کنیم؟
در صورت مشکوک بودن به ABI کاذب (به‌خصوص در بیماران دیابتی یا سالمند)، توصیه می‌شود از روش‌های مکمل استفاده شود:
- TBI: شاخص مچ پا به انگشت، مخصوص زمانی که شریان‌ها غیرقابل فشرده‌سازی باشند
- سونوگرافی داپلر: بررسی سرعت و کیفیت جریان خون در شریان‌ها، قابل اطمینان در PAD
آیا به PWV اشاره کنیم؟
اگرچه ABI و شکل موج برای غربالگری اولیه کافی هستند، اما در برخی کلینیک‌های تخصصی، از سرعت موج ضربان (PWV) نیز به‌عنوان شاخصی برای ارزیابی سفتی عروق استفاده می‌شود. مقدار بالای PWV با افزایش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی ارتباط دارد.
جمع‌بندی
اگرچه عدد ABI ممکن است کاذب باشد، تحلیل شکل امواج ضربان به‌تنهایی برای تشخیص PAD پنهان کافی است. پزشکان باید در بیماران پرریسک، حتی در صورت نرمال بودن عدد ABI، به شکل موج توجه ویژه داشته باشند.